در قرآن کریم تصریح شده است که: «مشرق و مغرب از آنِ خداست و به هر طرف که رو کنید، خدا آنجاست»؛ «وَ لِلّهِ الْمَشْرِقُ وَ الْمَغْرِبُ فَأیْنَما تُوَلُّوا فَثَمَّ وَجْهُ اللّهِ». عده ای با توجه به این آیه شریفه، این سؤال را طرح می کنند که اگر به هر سو رو کنیم آنجا محل حضور خداست، پس چه لزومی دارد که نماز را رو به سوی قبله انجام دهیم؟! آیا مفهوم این کار محدود کردن ذات خداوند در جهت معیّنی نیست؟! در پاسخ به این پرسش می توان گفت:
1. توجه به قبله هرگز به معنای محدود نمودن ذات پاک الهی در سمت معیّنی نیست؛ بلکه هدف از این حکم، نظام مند کردن عبادت بندگان است. مسئله نظم در امور مادی و معنوی ـ علاوه بر اینکه مورد تأکید دین مبین اسلام است ـ در میان تمام ملل جهان نیز یک امر پسندیده و مطلوب می باشد.
2. توجه عموم مسلمانان جهان به یک مرکز مقدس (کعبه)، آن هم در هر شبانه روز پنج مرتبه، روح وحدت و یگانگی را در دل و جان آنان می پروراند؛ اجتماعات مختلف اسلامی را از شرق و غرب عالم به هم مربوط می سازد و اساس و جوهره تعلیمات جهان اسلام را به صورت «وحدت در هدف و عقیده» به دنیا نشان می دهد. این عمل آثار تربیتی، سیاسی، اخلاقی و اجتماعی خاصی را برای مسلمانان و جامعه اسلامی به ارمغان می آورد و در واقع، خانه کعبه و توجه همه به سوی آن رمز و اشاره ای به وحدت مسلمانان است.
کوتاه سخن اینکه فلسفه عبادت، توجه دادن بشریت به یک نقطه مرکزی است، و آن نقطه مرکزی به ظاهر و در عالم ماده، در کعبه متجلی است، و در عالم معنا و واقع، به خداوند یکتا منتهی می شود. به قول شاعر:
مقصود من از کعبه و بتخانه تویی تو مقصود تویی کعبه و بتخانه بهانه
3. نمازی که رو به سوی کعبه صورت می گیرد، باعث تجدید خاطره ایثارگری و شرک ستیزی حضرت ابراهیم خلیل علیه السلام است، تا بدین وسیله تنفر از کفر و شرک پیوسته در دلها زنده بماند و مسلمانان لحظه ای از ابراز نفرت و برائت از کافران و مشرکان غافل نباشند.
4. خانه کعبه و توجه به آن، در واقع یکی از راههای آزمایش پایداری بندگان است و خداوند از این طریق انسانهای فرمانبردار را از انسانهای سرکش و عصیانگر جدا می سازد؛ در قرآن کریم می خوانیم: «وَ ما جَعَلْنَا الْقِبْلَةَ الَّتی کُنْتَ عَلَیْها إلاّ لِنَعْلَمَ مَنْ یَتَّبِعُ الرَّسُولَ مِمَّن یَنْقَلِبُ عَلی عَقِبَیْهِ»؛ «و ما آن قبله ای را که قبلاً بر آن بودی، تنها برای این قرار دادیم که افرادی را که از پیامبر پیروی می کنند از آنهایی که به زمان جاهلیت باز می گردند، مشخص کنیم.»
اگر چه در آیه مذکور فلسفه تغییر قبله مطرح شده است؛ اما در نگاه دیگر، با بیان بسیار ظریفی حکمت توجه به قبله را نیز روشن می سازد، و آن این است که اساس جعل قبله و هدف از آن، آزمایش بندگان است.
امام امیرمؤمنان علیه السلام در این باره می فرماید: «اِنَّ اللّه َ سُبْحانَهُ اختَبَرَ الأَوَّلینَ مِنْ لَدُنْ آدَمَ إِلَی الآْخرینَ مِنْ هذَا الْعالَمَ بِأَحجارٍ لاتَضُرُّ وَ لا تَنْفَعُ وَلاتُبْصِرُ وَلاتَسْمَعُ فَجَعَلَها بَیْتَهُ الْحَرامَ «الَّذی جَعَلَهُ لِلنّاسِ قِیاما»؛ همانا خداوند سبحان، انسانهای پیشین از آدم علیه السلام تا دیگران از این جهان را با سنگهایی آزمایش کرد که نه زیان می رسانند و نه نفعی دارند، و نه می بینند و نه می شنوند. این سنگها را خانه محترم خود قرار داد؛ همان خانه ای که آن را عامل پایداری مردم گردانید.»
5. خداوند خانه کعبه را مظهر تواضع بندگان در مقابل عظمت خویش و نشانه ای گویا برای اسلام قرار داده است. بنابراین، نماز خواندن به سوی کعبه، یعنی بندگی و کرنش در برابر عظمت خداوند و حفظ شعائر الهی و نشانه های دین مبین اسلام. امام علی علیه السلام فرمود:
«وَ فَرَضَ عَلَیْکُمْ حَجَّ بَیْتِهِ الْحَرامِ، الَّذی جَعَلَهُ قِبْلَةً لِلأْنامِ، یَرِدوُنَهُ وُرُود الأَنْعامِ، وَ یَأْلَهُونَ إلَیْهِ وُلُوهَ الْحَمَامِ، وَ جَعَلَهُ سُبْحانَهُ عَلامَةً لِتَواضُعِهِمْ لِعَظَمَتِهِ وَ إذْعانِهِمْ لِعِزَّتِهِ... جَعَلَهُ سُبْحانَهُ وَتَعالی لِلإْسْلامِ عَلَما؛ خداوند حجّ خانه محترم خود را بر شما واجب کرد؛ همان خانه ای که آن را قبله گاه انسانها قرا داد، که چونان حیوانات [تشنه] بر آن وارد می شوند، و مانند کبوتران به آن پناه می برند. خدای سبحان، کعبه را نشانه تواضع بندگان در برابر شکوه و عظمت خود، و اعتراف آنان به بزرگی و قدرت الهی... و نشانه ای گویا برای اسلام قرار داد.»
+نوشته شده در شنبه 89/11/2ساعت 4:6 صبحتوسط سیدمحمدرضا سبحانی نیا | نظرات ( )
|
